Jigsaw

W dwóch słowach

Jigsaw (z ang. układanka, łamigłówka, puzzle) to metoda uczenia się w grupach oparta na współpracy. Idealnie sprawdza się w modelu nauczania rówieśniczego. Studentki i studenci pracują w kilku grupach tematycznych nad wybranym aspektem większego zagadnienia. Stają się „ekspertami” w zakresie zagadnienia cząstkowego. Następnie osoby z każdej „grupy tematycznej” łączą się w równorzędne „grupy jigsaw”, aby wspólnie zebrać informacje, wnioski, wiedzę i podzielić się tym, czego się nauczyły na temat całego zagadnienia. Dzięki temu budują kompleksową wiedzę z danego tematu.

Celem tej metody jest:

przyswojenie dużej porcji materiału przez każdą z osób studiujących,
ujednolicenie poziomu wiedzy w grupie,
współpraca i interakcja, dzięki którym osoby studiujące nabywają umiejętności społecznych (interpersonalnych oraz pracy zespołowej).

Strategia jigsaw wymaga od studentek i studentów wielu interakcji, zaangażowania, ścisłej współpracy oraz budowania atmosfery zaufania i polegania na sobie nawzajem w procesie uczenia się. Wzrasta poczucie odpowiedzialności i sprawczości – nauka jednej osoby poprawia wyniki innych, studenci stają się cennym źródłem informacji dla siebie nawzajem. Wzrasta również świadomość możliwości uczenia się w bardziej zróżnicowany sposób.

Dzięki tej metodzie studenci rozwijają szereg umiejętności, takich jak czytanie ze zrozumieniem, analizowanie treści, selekcja i wybór informacji, krytyczne myślenie, aktywne słuchanie, wypowiadanie się na forum grupy, współdziałanie przy realizacji zadania, nauczanie rówieśnicze, samokształcenie, komunikacja werbalna (w zakresie przeformułowania wypowiedzi, prośby o wyjaśnienia, zadawania pytań, wyjaśniania i opisywania), umiejętności interpersonalne czy pracy zespołowej.

Do jakich form zajęć pasuje?

Metoda sprawdza się w sytuacji, gdy studenci mają do opracowania pewną partię materiału, którą da się podzielić na mniejsze, spójne fragmenty, tworzące całość wiedzy na temat wybranego zagadnienia czy problemu. Nadaje się zarówno do wprowadzenia nowego materiału, jak i poszerzania tematu. Może być wykorzystywana na zajęciach typu ćwiczenia, laboratoria, ale także seminaria. Tą metodą najlepiej pracuje się z grupami liczącymi 16-30 osób.

Przykład

Ćwiczenia audytoryjne w ramach modułu Parki Narodowe Europy (Geoturystyka, 2 rok, 2 stopień).
Temat zajęć: Zagrożenia dla europejskich parków narodowych
Czas zajęć: 2h

Autorka przykładu: Justyna Kowal-Kasprzyk, WGGiOŚ AGH

Cel aktywności w kontekście efektów nauczania: Uświadomienie słuchaczom celów ochrony przyrody w formie parków narodowych i zagrożeń dla europejskich parków narodowych.
Przebieg aktywności z uwzględnieniem działań nauczyciela i studentów

Studenci pracują w 4 grupach.

1) Prowadzący wprowadza studentów w temat zajęć, nawiązując do zagadnień zagrożeń dla parków narodowych Europy, które pojawiają się na wykładach przy omawianiu poszczególnych parków. Zwraca uwagę studentów, że jest to zagadnienie szczególnie istotne dla nich jako potencjalnych przyszłych pracowników branży (geo)turystycznej czy (geo)parkowej, a być może nawet osób decyzyjnych w tym zakresie.

Prowadzący pyta studentów czy wszyscy mają przy sobie telefony/komputery z dostępem do Internetu i nie mają nic przeciwko korzystaniu z nich (co jest standardem w dzisiejszych czasach, ale w razie czego któryś student może korzystać z komputera w sali).

2) Prowadzący zadaje studentom każdej z grup teksty do przeczytania (jeden rodzaj tekstów na grupę) i prosi o zapoznanie się z nimi ze zrozumieniem, w razie potrzeby zrobienie notatek i odpowiedzenie w ramach grup na pytania do tekstu i uprzedza, że w dalszej części zajęć grupy się wymieszają i że będą musieli pozostałym uczestnikom przestawić materiał, z którym się zapoznali i wspólnie wykonać ćwiczenie. Prowadzący prosi grupy o zgłaszanie się w przypadku problemów z pracą i sam obserwuje postępy grup.

Teksty do przeczytania to charakterystyki wybranych (pod kątem zagrożeń) parków narodowych znajdujących się na liście dziedzictwa UNESCO, ze szczególnym uwzględnieniem punktów Integrity oraz Protection and management requirements. Ponieważ są to teksty w języku angielskim studenci zamiast wydruków dostają linki do stron i w razie potrzeby mogą korzystać z translatora czy automatycznego tłumaczenia strony. Każda grupa ma przydzielone teksty dotyczące dwóch spośród 8 parków (lub obszarów obejmujących parki).

Ancient and Primeval Beech Forests of the Carpathians and Other Regions of Europe
Białowieża Forest
Caves of Aggtelek Karst and Slovak Karst
Cilento and Vallo di Diano National Park with the Archeological Sites of Paestum and Velia, and the Certosa di Padula
Doñana National Park
Durmitor National Park
Garajonay National Park
High Coast / Kvarken Archipelago

3) Studenci w grupach próbują odpowiedzieć na pytania do tekstów, np.

Jakie zagrożenie/zagrożenia dotykają omawiany park narodowy?
Jaka jest przyczyna tego zagrożenia?
Czy jest to zagrożenie specyficzne dla konkretnego parku, czy mogą się z nim borykać także inne obszary chronione?

Prowadzący prosi grupy o zgłaszanie się w przypadku problemów z pracą i sam obserwuje postępy grup, w razie potrzeby naprowadza na właściwy trop.

4) Grupy mieszają się tak aby w każdej nowej 4-osobowej grupie znalazł się przedstawiciel każdej z pierwotnych grup. Każdy przestawia materiał, z którym wcześniej się zapoznał.

Prowadzący prosi grupy o zgłaszanie się w przypadku problemów z pracą i sam obserwuje postępy grup.

5) Grupy dostają do wypełnienia tabelkę (taka sama dla każdej z grup) „Zagrożenia dla europejskich parków narodowych” składającą się z 3 kolumn: a) zagrożenie; b) przykłady parków, w których wstępuje to zagrożenie; c) przeciwdziałanie/zapobieganie. Do tabelki załączona jest instrukcja:

„I. Na podstawie zebranych danych uzupełnijcie kolumnę „Zagrożenia” w załączonej tabeli. Nie podawajcie szczegółowych przykładów dotyczących konkretnych parków, ale ogólne hasła, np. „gatunki inwazyjne”, „nadmierny ruch samochodowy”.

Przedyskutujcie jak można uniknąć tych zagrożeń lub zminimalizować ich wpływ (możecie również posiłkować danymi ze strony UNESCO). Uzupełnijcie kolumnę „Przeciwdziałanie/zapobieganie” w załączonej tabeli.”

Prowadzący prosi grupy o zgłaszanie się w przypadku problemów z pracą i sam obserwuje postępy grup, w razie potrzeby naprowadza na właściwy trop.

6) Po wypełnieniu tabelek dyskusja międzygrupowa: jedna grupa podaje jedno zagrożenie i przeciwdziałanie, pytanie do pozostałych grup czy też mają w swojej tabeli takie zagrożenie i jakie proponują rozwiązanie. Itd. kolejne grupy podają kolejne zagrożenia.

Prowadzący moderuje dyskusję, w razie potrzeby też się do niej włącza.

7) Podsumowanie: Prowadzący podsumowuje dyskusję studentów, wypunktowuje najważniejsze zagrożenia, jakie się pojawiły, ewentualnie wspomina o zagrożeniach/rozwiązaniach, których w dyskusji zabrakło. Prosi studentów o podanie 5 rzeczy, które chcieliby zapamiętać z tych zajęć.

Antycypowany rezultat ćwiczenia: studenci przechodząc od szczegółu (przykłady konkretnych parków i sytuacji) do ogółu (zdefiniowanie zagrożeń dla europejskich parków narodowych) uświadamiają sobie problemy obszarów chronionych i zastanawiają się czy i jak można się im przeciwstawić; uświadamiają sobie podział na problemy naturalne, którym trudno zapobiegać i problemy antropogeniczne; dostrzegają różnicę między zapobieganiem (prewencją) a przeciwdziałaniem (naprawą); dostrzegają problemy, przy których istotne są działania każdej jednostki oraz takie wymagające zmian systemowych; uświadamiają sobie znaczenie różnych konfliktów interesów.
Ćwiczenie nie podlega ocenie. Sprzyja to swobodnej dyskusji i burzy mózgów. Poza tym wyniki byłoby trudne do obiektywnej oceny. Ocena pracy w obrębie grup też byłaby utrudniona ze względu na pracę w dwóch różnych grupach w trakcie zajęć.