Diagram Ishikawy

W dwóch słowach

Sposób porządkowania informacji, wygenerowanych np. podczas burzy mózgów, przydatny do analizowania zjawisk, problemów i wyzwań. Pozwala na przyjrzenie się przyczynom i skutkom. Ma kształt ości lub drzewa, w zależności od orientacji graficznej. Wykorzystywany w zarządzaniu jakością (np. w procesach produkcyjnych), do analizy zjawisk i określania przyczyn wpływających na dany problem czy sytuację. Stanowi punkt wyjścia do projektowania działań naprawczych.

Celem jest uporządkowanie wygenerowanych przyczyn oraz wsparcie w podejmowaniu decyzji projektowych. Tworzenie kategorii i przyporządkowywanie do nich kolejnych elementów pozwala także na przemyślenie danej kwestii i jej lepsze zrozumienie w zespole.

Osoby studiujące uczą się komunikować informacje w sposób czytelny, logiczny i uporządkowany. Rozwijają umiejętności myślenia analitycznego, dociekania oraz aktywnego poszukiwania źródeł problemu.

Do jakich form zajęć pasuje?

Diagram Ishikawy czy drzewo decyzyjne mogą być elementem design thinking, pomagać w porządkowaniu informacji zebranych podczas burzy mózgów, stanowić element organizujący dyskusję (np. na zajęciach, na spotkaniu) czy fragment ćwiczenia podsumowującego eksperyment podczas laboratorium. Sprawdzi się również przy metodzie studium przypadku do rozpracowania danego problemu w sposób graficzny.

Wielkość grupy nie ma znaczenia – może zostać przeprowadzony indywidualnie, w parach (np. podczas wykładu), czy większych zespołach.

Przykład

Przykład 1.

Na zajęciach osoby studiujące analizują nieprawidłowości w transporcie.

Zidentyfikowano, że problemem jest brak terminowej wysyłki produktów w konkretnym tygodniu. Najpierw osoby studiujące wymyślają kategorie przyczyn, które ich zdaniem mogą wpływać na ten problem, pracując w kilku czteroosobowych zespołach przez 5 min. Następnie wspólnie określone zostają najważniejsze kategorie dla danego problemu. Osoby studiujące pracują indywidualnie (burza mózgów) i wypisują ich zdaniem możliwe przyczyny takiego stanu rzeczy na osobnych karteczkach typu post-it. W swoich zespołach tworzą następnie diagramy, dodając kategorie przyczyn, które nie zostały uwzględnione na pierwszym etapie.

Przykład 2.

Podczas wydziałowych warsztatów prowadzonych metodą design thinking został zidentyfikowany problem zmniejszającej się liczby osób studiujących na II-gim stopniu. W wyniku burzy mózgów zidentyfikowano wiele przyczyn tego zjawiska. Zostały one zapisane na samoprzylepnych karteczkach.

Aby można było podejmować jakiekolwiek dyskusje i działania należy przyczyny przeanalizować i pogrupować. Dzięki temu możliwe będzie określenie np. możliwości wpływu oraz zdefiniowanie środków zaradczych.

Osoba prowadząca spotkanie online udostępniła ekran z diagramem oraz przyczynami przypisanymi na osobnych, kolorowych “karteczkach” na współdzielonej tablicy. “Głowa” wykresu to zdefiniowany problem (1). Określone zostały 2 główne kategorie przyczyn “ludzie” oraz “instytucja” (2). Następnie w 2 podgrupach, w osobnych podpokojach uczestnicy spotkania przypisywali przyczyny odpowiadając sobie na pytanie, czy dana zdefiniowana wstępnie przyczyna (np. niż demograficzny) faktycznie przynosi taki skutek (spadek liczby osób studiujących). Zaczęły wyłaniać się kolejne “pod-przyczyny”, zapisywane na dalszych strzałkach osi.

W rezultacie, podczas sesji wspólnej, przedyskutowano główne przyczyny oraz podjęta została decyzja dotycząca działań w konkretnych obszarach, na które wydział ma wpływ.